Ersan Özer: İyi Domain Olmadan İnternet Projesi Yapılamaz (Röportaj)
6 yıl önce 1335
Ersan Özer: İyi Domain Olmadan İnternet Projesi Yapılamaz (Röportaj)
Başarılı internet girişimcileri ile yapmış olduğumuz röportajlara Türkiye’nin ilk internet girişimcilerinden biri olan Ersan Özerile devam ediyoruz. Ersan Özer ile 1999’dan başlayıp bugüne devam eden internet girişimciliği serüveninin özellikle domain ile ilgili kısımlarını uzun uzun konuştuk. UzmanTv.com’dan Cen.net projesine kadar geniş bir yelpazede sürdürdüğümüz söyleşi benim için oldukça eğlenceliydi. Sözü daha fazla uzatmadan röportaja geçelim:
Domainom’da 1,5 yıldır başarılı internet girişimcilerinin domain serüvenleri ile ilgili röportajları yayınlıyorum. Sizin de itiraf.com ve istanbul.net ile başlayıp en sonyoulike.com ile devam bir serüveniniz var. Bu sürecin tamamını ele alırsak, domain sizin için ne anlam ifade ediyor?
Domain benim hayatımda hakikaten önemli bir yere sahip. Ben aslında az proje yapan ama her projede gerçekten en çok içime sinen domainle işe başlayan biriyim. Benim domaine yaklaşımım bu şekilde. Örneğin, Mynet hulu.com’un Türkiye versiyonunu yaptı, dizi yayınlıyorlar. Site ismi sebastiyan.com. Bu, benim hiçbir zaman girmeyeceğim bir iş. Eğer bu kadar büyük bir proje yapıyorsam, o projeye layık bir domain bulup, gerekiyorsa domaine para vermeyi tercih ederim. Tabi internet girişimcilerinin hepsi bu şekilde davranmıyor. Ben; öyle ya da böyle, marka (domain) ile işin birbirini çağrıştırmasını düşündüğüm için hep bu şekilde domainlerle yola çıkıyorum.
Yani bir proje yapıyorsam, o işle ilgili en iyi domainle yapayım diyorsunuz?
En içime sinen demek daha doğru olur sanırım. Örneğin kitap satacaksam kitap.com olmazsa kitapkurdu.com olsun. Yani marka olma adayı olsun. Şuana kadar yaptığımız projelerden neler var diye bakarsak: itiraf.com proje ile ilgili alınabilecek en iyi domaindi, tabi o zamanlar bu şekilde jenerik domainler almak kolaydı. Daha sonra istanbul.net projesinde konsepte göre domaini belirledik. Keza, uzman.tv de jenerik sayılır, proje ile domain direk bağlantılı. Yenilerden, yenimoda.com var adı üstüne moda işi ile ilgili. Markapon.com marka ve kuponun birleşiminden oluşuyor. Projelerden en absürdü timsah.com’dur belki de. Bir video sitesi açacaktık ve olumsuz bir çağrışımı olmayan, günün sonunda akılda kalan bir isim olsun istemiştik ve timsah.com oldu. İşle direk ilgili olmayan tek domainimiz bu sanırım.
İlk aldığınız domain itiraf.com muydu?
Evet, o zamanlar internet ve domain dünyası Konya Ovası gibiydi. Benim internetle -iş anlamında- ve domainle tanışmam da zaten itiraf.com ile oldu. Domain nedir biliyordum ama; nasıl alınır, kiralanır mı, belge gerekir mi bilmiyordum, bu vesileyle öğrenmiş oldum. O yıllarda sadece Network Solutions vardı ve bir domain en az 2 yıllık kaydedilebiliyordu, 70 dolara.
Hangi yılda almıştınız itiraf.com’u?
1999’un Ekim’iydi. Daha sonra, DirectNIC çıktı ve domain kayıt fiyatları ucuzladı. O zaman kaydedip de daha sonra ‘bunlar ne işe yarayacak, her sene boşuna para veriyoruz’ diye düşünüp bıraktığım birçok domain oldu. Mesela gerekli.com bendeydi ve sonra bıraktım. Geçen gün bir projede kullanmak için baktım, Avusturalyalı bir grubun portföyünde bu domain ve 50,000 dolar isteniyor. Bunun yanında, liseli.com vardı bende; o zamanlar şimdiki gibi sosyal ağlar da yoktu, muhtemelen liselilerin gireceği bir platform düşünmüşümdür. O zamanlar şimdiki gibi backorder yoktu; domaine bakıyordunuz boş mu dolu mu, boşsa alıyordunuz doluysa düşmesini bekleyip düşünce alıyordunuz, backorder buydu yani. O zamanlardan elimde sadece SiteSahibi.com kaldı ki bu da itiraf.com’da kullandığım rumuzumdu. ErsanOzer.com domaini de bende değildi, Ersan Özer ismindeki başka bir arkadaştaydı. Bende Ozer.net vardı, ErsanOzer.com boşalınca ben de onu alıp Ozer.net’i bıraktım. O vakitler neredeyse istediğiniz tüm domainleri alabiliyordunuz, ama bende o zamanlardan kalma domain yok maalesef bunlardan başka.
O dönemle ilgili herhangi bir pişmanlık yaşıyor musunuz peki?
Hayatta hiçbir şey için pişman olmadım çok şükür. Çünkü bilmiyorsunuz ki o zaman ne olacağını, bilmediğim-bilemediğim bir şey için nasıl pişman olayım. Bu durum ‘buralar bir zamanlar dutluktu’ demek gibi bir şey. Fırsatlar her zaman var aslında, şuanda da domain alabilirim. Şimdi 10,000 $’a aldığım ve çok mu para verdim acaba dediğim bir domain, belki 10 sene sonra 100,000 $ edecek. Ya da hiçbir değeri olmayacak. Nihayetinde her zaman fırsat da var, kaçan fırsat da. Bi’ ara peşinde olduğum bir domain vardı ve bu yüzden backorder’a merak sarmıştım. Backorder’a devam etsem güzel domainleri alma imkanım olurdu yine, örneğin backorder’dan acele.net’i almıştım. Ama domain işi gerçekten ayrı bir iş, zaman ayırmanız, emek harcamanız gerekiyor. Öyle 10 $’a domain alıp satma dönemi bitti, zaten 10 $’lık domainler alıp da domaincilik yapmak diye bir şey olduğunu düşünmüyorum. Bana bu şekilde domainleri listeleyip alır mısınız diyorlar, almam çünkü ben proje için domain alan biriyim ve de gönderdikleri domainler gerçekten çok kötü. Domain işi yapan arkadaşların da bilinçlenmesi gerekiyor artık.
Aslında Domainom’daki yazıların ve domain etkinliklerinin asıl amacı da bu: Türkiye’deki domain bilincinin ve farkındalığın artırılması. Domainom’a da her gün birçok e-mail geliyor bu şekilde, hani zorlayalım da alalım diyebileceğiniz domainler değil gerçekten.
Şuan elinizde kaç tane domain var, size ait?
Bana ait 4-5 domain var ama eğer projeye bakacak olursanız, mesela YouLike için ilk düşündüğümüz isim olan sosyo.com var. Sosyo.com’u açacaktık, tüm dünyada araştırdık, hiçbir anlama gelmiyordu; bu isimde sadece Hindistan’da bir tane gazoz markası varmış o kadar. Bunun dışında başka bir anlama gelmediği için biz Sosyo’nun alabileceğimiz tüm ülke uzantılarını da aldık. Sosyo.com güzel domaindi, içinde 2 tane ‘s’ var, ‘o’ var; hulu gibi kulağa hoş gelen bir domaindi fakat yabancılara çok sorduk. Sosyo’yu okurken, mesela ‘es-o-es-yo’ gibi okuyup bir anlam çıkarmaya çalışıyorlardı. Böyle olunca biz de o domainin bizim işimiz için uygun olmadığını düşündük ve değiştirmeye karar verdik.
Ben şuna inanıyorum, iş ile domain birbirini çağrıştırsın. Günlük 50 tane site görüyorum, hangisi akılda kalıyor ki. Yolda giderken YemekDemek.com diye bir sitenin reklamını görüyorum ve aklımda kalıyor. Ama örneğin geçenlerde Nişantaşı’nın heryerinde moda ile ilgili bir sitenin reklamı vardı. Daha sonra ilgimi çektiği için girmek istedim ama ismini bir türlü hatırlayamadım, neden: çünkü ‘uydurma’ bir isimdi; soparanko, şukulingo gibi bir isimdi.
Bana ait en sevdiğim domaini ise daha geçenlerde aldım: KuruKafa.com. Evde ailemle bir giyim markası nasıl oluşturulur diye konuşurken kuru kafa temalı bir moda markası olabilir fikri ortaya çıktı. Ben de baktım, KuruKafa.com hoş domain, 500 $’a satın aldım ki oldukça uygun bir rakam. Tabi sonra fikrin zorluğunu gördük ama domain duruyor, belki ileride mizah sitesi yaparım. Burada şu var yalnız, elimde böyle bir domain var, buna göre bir site yapayım demiyorum. Benim için her zaman önce proje sonra domain.
Bu anlamda jenerik domainler güzelliklerinin yanında tehlikeli domainler de aslında. Bir kişinin elinde çok güzel, ‘benimle proje yap’ diyen jenerik bir domain olsa bile ciddi bir istek ve birikim olmadan iyi bir proje yapmak zor. Bir yandan domainin proje için çok uygun olması kişiyi kaşındırıyor tabi.
Mesela e-ticaret işi yapacak bir kişi için sadece iyi bir jenerik domaine sahip olmakla hazır bir e-ticaret yazılımı alması aynı şey bana göre. Sırf e-ticaret yazılımını hazır buldum diye proje yapamayacaksanız, sadece sizde süper bir domain var diye de proje yapamazsınız: çünkü asıl iş ondan sonrası. Tabi ki, iyi bir jenerik domainin projeye katkısını göz ardı edemeyiz.
Yeri gelmişken sorayım. Benim en çok karşılaştığım ithamlardan biri: ‘güzel, jenerik domainleri alarak girişimcilerin önünü kapatıyorsunuz’ deniyor. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Hiç alakası yok, girişimcilerin önü bu kadar kolay kapanıyorsa çok da girişimci değillermiş demek ki. Domain elbette önemli ama her şey değil. Kitap ile ilgili bir proje yapacaksınız ve kitap.com sizde değil, alma imkanınız yok diye önünüz mü kapandı. Kitap.com yoksa başka bir değerli domain al, KitapSepeti.com’u al; hoş Nevzat Aydın çok kızıyor buna ama Veya KitapKurdu.com’u al, içinde kitap geçen başka güzel bir domain bul. Yani, girişimcilerin önü domainlerin alınmış olmasından dolayı kapanmaz. Domain işi de bir ticaret sonuçta.
Peki, itiraf.com, istanbul.net, uzmantv.com gibi projeleriniz için, eğer bu domainler olmasaydı da başka domainler olsaydı aynı başarıyı yakalayacağınızı düşünüyor musunuz? Domainlerin sizin projelerinizdeki önemi neydi?
Ben her zaman domainle yapılacak işin alakalı olmasını isterim. Ama sizde arkadas.comdomaini var diye başarılı olacaksınız diye bir kaide yok. Domain her şey değil ama hiçbir şey de değil. Alakasız bir domain olsaydı da projeler tutardı diyemem ama süper domainler olduğu için tuttu da diyemem. İyi bir projeniz varsa, iyi bir domain projenizin akılda kalmasına ve ayağa kalkmasına yardımcı oluyor. Ama proje kötüyse domain tek başına yetmiyor.
Yüksek fiyatlı domain alımları yaparken, ortaklarınızı ikna etme süreci nasıl oldu? Sonuçta çok kolay kararlar değil bu şekilde alımlar yapmak, hele ki bundan 7-8 yıl önce.
Ortaklarım da ben de domainin kıymetini bilen, iyi bir proje için iyi bir domain gerektiğini bilen insanlarız. Istanbul.net için ortaklarımla birlikte karar vermiştik, hakeza YouLike.comiçin de birlikte karar verdik. Bunlar çok iyi domainler olduğu için ‘bu domainleri alalım, çok hızlı yol alırız’ dedik. Dolayısıyla ortaklar da bizzat uğraştılar bu domainleri almak için, gerek öncesinde gerek pazarlık sürecinde. YouLike.com’ı alırken sağ olsun Devrim Demirel çok yardımcı oldu, çok hızlı karar vermemiz gerekiyordu, YouLike.com için anlaşamamıştık öncesinde, bu yüzden ULike.com’a yöneldik. ULike.com için ödemeyi yapacağımız sırada YouLike.com için anlaşmaya hazır oldukları bilgisi geldi ve biz iki domaini de yani hem YouLike.com’u hem de ULike.com’u almış olduk. Şimdiki aklım olsa ULike.com’u almazdım, sanırım kimse de bizim verdiğimiz parayı vermez ama olsun, bu da işin cilvesi, sorun yok.
Yıllar önce, o zamanki aynı ortaklarla düşündük, social network yapmaya karar verdik ve isim olarak ne olsun diye düşünürken aklımıza ‘herkesin olmak istediği yer’ sloganı geldi ve gittik 10,000 $ gibi bir rakama Cen.net’i aldık. Şimdi olsa, asla girmeyeceğim bir iş ama o zaman almıştık işte.
En son geçtiğimiz günlerde AlanAdları.com aracılığıyla bir domain almıştınız? AlanAdları.com ile ilgili düşünceleriniz neler?
Evet, AlanAdları.com’dan oldukça değerli olduğunu düşündüğüm bir domaini 5 haneli bir rakama satın aldım. AlanAdları.com’un çok önemli bir görevi üstlendiğini düşünüyorum. Şuana kadar bir şekilde uygun domainler bulmaya çalışıyorsunuz ama çok zorlanıyorsunuz. Eskiden BuyDomains.com’u sıkça kullanırdım. Sonra sağolsun Nokta açtı sitesini, ondan da çok faydalandım. Nokta’nın sitesi BuyDomains’den daha iyiydi, daha uygun domainler bulabiliyorsunuz çünkü. Şimdi ise daha iyisi geldi: AlanAdları.com. Hem Kıvılcım Bey, hem Nokta hem de birçok portföy sahibi domainlerini AlanAdları.com’a eklediler ve oldukça değerli bir platform ortaya çıktı. Bu durum girişimciler için hakikaten çok hayırlı bir iş, orada belki de aklınıza gelmeyen ama gördüğünüzde ‘süper, işte bu’ diyebileceğiniz birçok domain var. Üstelik bir şekilde satılıyor, yani alınabilir diyorsunuz ve peşine düşüyorsunuz. Ben bu yüzden AlanAdları’na çok sevindim gördüğüm zaman. Bir de çok iyi bir site yapmışlar; derli-toplu, kullanışlı.
Aldığım domain Kıvılcım Bey’in bir domainiydi, bayağı pazarlıklar sonunda anlaşabildik. Aslında aklımdaki rakamın üstünde bir fiyata satın aldım ama bu işler böyle yürüyor, iyi bir domainin peşine düşüyorsanız alıcı ile satıcı bir şekilde anlaşıyorlar.
Ben AlanAdları.com ile benzer bir projeyi SiteSahibi.com için düşünüyordum yıllar önce ama iyiki yapmamışım; çünkü bu kadar çok ve iyi domainin tek bir platformda listelenmesini sağlamak çok güç, ama AlanAdları.com bunu başardı.
Yeni internet girişimcilerine, daha doğrusu yeni bir internet projesine başlayacak girişimcilere, projelerine isim (domain) bulmayla ilgili neler tavsiye edersiniz?
Birincisi tabiki akılda kalıcı bir domain olması gerekiyor. Akılda kalıcılık da iki türlü olur: Ya iş ile direk alakalı olacak ya da söylenişi, telaffuzu çok güzel olacak.
İkinci olarak işinizi ucuzlatan, ucuz gösteren domainlerden kaçının. Belki çok iyi bir iş yapıyorsunuz ama düşük seviyeli bir domain işinizi basitleştirebilir.
Üçüncü olarak, Türkçe karakter barındıran isimlerden kaçının.
Bir diğer husus ise, eğer proje ile ilgili güzel bir domain varsa ve içinize siniyorsa, fiyatı da çok uçuk değilse o domaini satın alıp işe öyle başlayın. Ben, proje için domain alırken 15,000 $’a kadar, hatta 20,000 $’a kadar verebilirim. Bunun üstüne normalde kolay kolay çıkmam. Ama Istanbul.net’i o zamanlar 35,000 $’a almıştık. Şimdi olsa bayağı gündem olur ama o zamanlar kimsenin haberi olmadı, esamesi bile okunmadı. Çünkü bu şekilde bir piyasa yoktu. Havasını atamadık yani
YouLike için de bayağı yüksek bir ödeme yaptık, ortaklık olduğu için bu kadar üste çıkabildik. Baktığımda bazı girişimcilerin 5,000 $’ı bile yüksek bulduğunu görüyorum ki bu sıkıntılı bir durum. Bu harcadığınız para markanız için harcanan bir para ve marka için harcama yapmazsanız olmaz. Tamam, illa jenerik olacak diye bir gereklilik yok, hatta bazen jenerik domainler iş ile ilgili olsa da markalaştırılabilir olmuyor ama kötü bir domainle de işe başlamayın.
Bu değerli söyleşi için çok teşekkür ederim. Son olarak neler söylemek istersiniz?
İnternet girişimcileri domain konusunda bilinçlenmeliler artık. Benim domainlere ödediğim rakamlara acıyor bazen insanlar ama bunun karşılığında ne kadar iyi sonuçlar aldığımı ben biliyorum.
Son olarak, bu röportajı okuyan arkadaşlardan ricam, lütfen bana satılık domainlerini göndermesinler. Domain etkinliğinden sonra birçok kişi Facebook, Twitter üzerinden mesaj yazarak, e-mail atarak ‘şu şu domainleri alır mısınız’ diye sormaya başladılar. Ben hayatımda zaten 3-4 proje yaptım, ne zaman yeni bir proje yapacak olursam o zaman domain alıyorum. Bütün aldığım domainlerin sebebi o domain için bir proje düşünüyor olmam.